Formên hilberîna enerjiyê yên heyî yên Çînê bi giranî yên jêrîn in.
(1) Hilberîna enerjiya germî. Santrala enerjiya germî kargehek e ku komir, petrol û gaza xwezayî wekî sotemenî ji bo hilberîna elektrîkê bikar tîne. Pêvajoya wê ya hilberîna bingehîn ev e: şewitandina sotemeniyê ava di kazanê de vediguherîne buharê, û enerjiya kîmyewî ya sotemeniyê vediguherîne enerjiya germê. Zeexta buharê zivirîna turbîna buharê dimeşîne. Veguherîne enerjiya mekanîkî, û dûv re turbîna buharê jeneratorê dixebitîne da ku bizivire, enerjiya mekanîkî vediguherîne enerjiya elektrîkê. Hêza germî ji bo şewitandina sotemeniyên fosîl ên wekî komir û petrolê hewce ye. Ji aliyekî ve, rezervên sotemeniyên fosîl bi sînor in, û her ku ew bêtir bişewitin, ew kêmtir bi xetera westandinê re rû bi rû dimînin. Tê texmîn kirin ku çavkaniyên petrolê yên cîhanê dê di 30 salên din de xilas bibin. Ji aliyê din ve, şewitandina sotemeniyê dê karbondîoksît û oksîtên sulfur derxe, ji ber vê yekê ew ê bibe sedema bandora serayê û barana asîdê, û jîngeha gerdûnî xirab bike.
(2) Hêza hîdroenerjiyê. Ava ku enerjiya potansiyel a gravîtasyonê ya avê vediguherîne enerjiya kînetîk bandorê li turbîna avê dike, turbîna avê dest bi zivirandinê dike, turbîna avê bi jeneratorê ve tê girêdan û jenerator dest bi hilberîna elektrîkê dike. Dezavantaja hîdroenerjiyê ew e ku gelek erd di bin avê de dimîne, ku dibe ku zirarê bide jîngeha ekolojîk, û gava rezervuarek mezin hilweşe, encam dê karesatbar bin. Wekî din, çavkaniyên avê yên welatekî jî sînordar in, û ew jî ji hêla demsalan ve bandor dibin.
(3) Hilberîna enerjiya rojê. Hilberîna enerjiya rojê rasterast tîrêjên rojê vediguherîne elektrîkê (ku jê re hilberîna enerjiya fotovoltaîk jî tê gotin), û prensîba wê ya bingehîn "bandora fotovoltaîk" e. Dema ku fotonek li ser metalek dibiriqe, enerjiya wê dikare ji hêla elektronek di metalê de were kişandin. Enerjiya ku ji hêla elektronê ve tê kişandin têra xwe mezin e ku li hember giraniya navxweyî ya metalê serbikeve da ku kar bike, ji rûyê metal bireve û bibe fotoelektron. Ev tiştê ku jê re "bandora fotovoltaîk" tê gotin, an jî bi kurtî "bandora fotovoltaîk" e. Sîstema fotovoltaîk a rojê xwedî taybetmendiyên jêrîn e:
①Parçeyên zivirî tune ne, deng tune ye; ②Girêdana hewayê tune ye, ava qirêj naherike; ③Pêvajoya şewitandinê tune ye, sotemenî ne hewce ye; ④Parastina hêsan û lêçûna parastinê ya kêm; ⑤Pêbaweriya xebitandinê û aramiya baş;
⑥Pîla rojê wekî pêkhateyeke sereke xwedî jiyaneke dirêj a xizmetê ye;
⑦Tensîtiya enerjiyê ya enerjiya rojê kêm e, û li gorî cih û dem bi dem diguhere. Ev pirsgirêka sereke ye ku di pêşkeftin û bikaranîna enerjiya rojê de pê re rû bi rû ye.
(4) Hilberîna enerjiya bayê. Turbînên bayê makîneyên hêzê ne ku enerjiya bayê vediguherînin karê mekanîkî, ku wekî aşên bayê jî têne zanîn. Bi awayekî berfireh, ew motorek e ku germê bikar tîne ku rojê wekî çavkaniya germê û atmosferê wekî navgînek xebatê bikar tîne. Taybetmendiyên wê yên jêrîn hene:
①Nûjenbar, bêdawî, ne hewce ye ku komir, petrol û sotemeniyên din ên ku ji bo hilberîna enerjiya germî hewce ne an jî materyalên nukleerî yên ku ji bo santralên nukleerî hewce ne ku elektrîkê hilberînin, ji bilî lênêrîna birêkûpêk, bêyî xerckirina din;
②Paqij, feydeyên baş ên jîngehê; ③Pîvana sazkirinê ya nerm;
④Deng û qirêjiya dîtbarî; ⑤Rûbereke mezin a erdê dagir dike;
⑥Ne aram û bêkontrol; ⑦Niha lêçûn hîn jî zêde ye; ⑧Bandor li çalakiyên çûkan dike.
(5) Enerjiya nukleerî. Rêbazek ji bo hilberandina elektrîkê bi karanîna germahiya ku ji ber dabeşkirina nukleerî di reaktorek nukleerî de derdikeve. Ew pir dişibihe hilberandina enerjiya germî. Enerjiya nukleerî xwedî taybetmendiyên jêrîn e:
① Hilberîna enerjiya nukleerî mîna hilberîna enerjiya sotemeniyên fosîl mîqdarên mezin ên gemarî naşîne atmosferê, ji ber vê yekê hilberîna enerjiya nukleerî dê bibe sedema gemarîbûna hewayê;
② Hilberîna enerjiya navokî dê karbondîoksîtê hilberîne ku bandora serayê ya gerdûnî zêde dike;
③ Sûtemeniya uranyûmê ku di hilberîna enerjiya navokî de tê bikar anîn ji bilî hilberîna enerjiyê ti armancek din tune ye;
④ Densiya enerjiyê ya sotemeniya nukleerî çend mîlyon carî ji ya sotemeniyên fosîl bilindtir e, ji ber vê yekê sotemeniya ku ji hêla santralên nukleerî ve tê bikar anîn piçûk e û ji bo veguhastin û hilanînê hêsan e;
⑤Di lêçûna hilberîna enerjiya nukleerî de, lêçûnên sotemeniyê rêjeyek kêmtir hesab dikin, û lêçûna hilberîna enerjiya nukleerî ji bandora rewşa aborî ya navneteweyî kêmtir hesas e, ji ber vê yekê lêçûna hilberîna enerjiyê ji rêbazên din ên hilberîna enerjiyê stabîltir e;
Santralên nukleerî dê bermayiyên radyoaktîf ên asta bilind û nizm, an jî sotemeniyên nukleerî yên bikarhatî hilberînin. Her çend ew qebareyek piçûk dagirin jî, divê ji ber radyasyonê bi baldarî werin destgirtin, û divê ew bi tengasiyên siyasî yên girîng re rû bi rû bimînin;
⑦ Karîgeriya germî ya santralên nukleerî kêm e, ji ber vê yekê ji santralên sotemeniya fosîl ên asayî bêtir germahiya bermayî tê berdan jîngehê, ji ber vê yekê qirêjiya germî ya santralên nukleerî cidîtir e;
⑧ Mesrefa veberhênanê ya santrala nukleerî bilind e, û rîska darayî ya pargîdaniya elektrîkê nisbeten bilind e;
⑨ Di reaktorê santrala nukleerî de gelek madeyên radyoaktîf hene, heke di qezayekê de ber bi jîngeha derve ve werin berdan, ew ê zirarê bide ekolojiyê û mirovan;
⑩ Avakirina santralên nukleerî bi îhtîmaleke mezintir dibe sedema nakokî û nakokiyên siyasî. o Enerjiya kîmyewî çi ye?
Enerjiya kîmyewî ew enerjiya ku dema tiştek reaksiyonek kîmyewî derbas dike tê berdan e. Ew enerjiyek pir veşartî ye. Ew nikare rasterast ji bo kirina kar were bikar anîn. Ew tenê dema ku guherînek kîmyewî çêdibe tê berdan û dibe enerjiya germê an jî formên din ên enerjiyê. Enerjiya ku ji ber şewitandina petrol û komirê, teqîna teqemeniyan û guhertinên kîmyewî yên di laşê xwarinê de ku mirov dixwin tê berdan hemî enerjiya kîmyewî ne. Enerjiya kîmyewî behsa enerjiya terkîbekê dike. Li gorî qanûna parastina enerjiyê, ev guherîna enerjiyê di mezinahiyê de wekhev e û berevajî guherîna enerjiya germê di reaksiyonê de ye. Dema ku atomên di terkîba reaksiyonê de ji bo çêkirina terkîbek nû ji nû ve têne rêzkirin, ew ê bibe sedema enerjiya kîmyewî. Guherîn, bandorek eksotermîk an endotermîk çêdike.
Dema weşandinê: 25ê Cotmeha 2021an
