Հիդրոէլեկտրակայանների պատմությունը Չինաստանում

Աշխարհի առաջին հիդրոէլեկտրակայանը հայտնվել է Ֆրանսիայում 1878 թվականին, որտեղ կառուցվել է աշխարհի առաջին հիդրոէլեկտրակայանը։
Գյուտարար Էդիսոնը նույնպես նպաստել է հիդրոէլեկտրակայանների զարգացմանը: 1882 թվականին Էդիսոնը կառուցեց Աբելի հիդրոէլեկտրակայանը Վիսկոնսինում, ԱՄՆ:
Սկզբում ստեղծված հիդրոէլեկտրակայանների հզորությունը շատ փոքր էր։ 1889 թվականին աշխարհի ամենամեծ հիդրոէլեկտրակայանը գտնվում էր Ճապոնիայում, սակայն դրա տեղադրված հզորությունը կազմում էր ընդամենը 48 կՎտ։ Սակայն հիդրոէլեկտրակայանների տեղադրված հզորությունը զգալի աճ է ապրել։ 1892 թվականին ԱՄՆ-ում գտնվող Նիագարայի հիդրոէլեկտրակայանի հզորությունը կազմում էր 44000 կՎտ։ 1895 թվականին Նիագարայի հիդրոէլեկտրակայանի տեղադրված հզորությունը հասել էր 147000 կՎտ-ի։

20-րդ դար մուտք գործելուց հետո, զարգացած խոշոր երկրներում հիդրոէներգիան արագ զարգացում է ապրել։ Մինչև 2021 թվականը հիդրոէներգիայի համաշխարհային տեղադրված հզորությունը կհասնի 1360 ԳՎտ-ի։
Չինաստանում ջրային էներգիայի օգտագործման պատմությունը կարելի է հետագծել ավելի քան 2000 տարի առաջ, երբ ջուրն օգտագործվել է ջրանիվները, ջրաղացները և ջրաղացները շարժելու համար՝ արտադրության և կյանքի համար։
Չինաստանի ամենավաղ հիդրոէլեկտրակայանը կառուցվել է 1904 թվականին։ Դա Գույշանի հիդրոէլեկտրակայանն էր, որը կառուցվել էր ճապոնացի զավթիչների կողմից Թայվանում, Չինաստան։
Չինաստանի մայրցամաքում կառուցված առաջին հիդրոէլեկտրակայանը Կունմինի Շիլոնգբա հիդրոէլեկտրակայանն էր, որը շահագործման հանձնվեց 1910 թվականի օգոստոսին և էլեկտրաէներգիա արտադրեց 1912 թվականի մայիսին՝ 489 կՎտ ընդհանուր տեղադրված հզորությամբ։
Հաջորդ քսան տարիների ընթացքում, ներքին իրավիճակի անկայունության պատճառով, Չինաստանի հիդրոէլեկտրակայանների զարգացումը էական առաջընթաց չգրանցեց, և կառուցվեցին միայն մի քանի փոքրածավալ հիդրոէլեկտրակայաններ, որոնց թվում էին Սիչուանի Լյուսիան շրջանում գտնվող Դոնգվո հիդրոէլեկտրակայանը, Տիբեթի Դուոդի հիդրոէլեկտրակայանը և Ֆուձիանի Սյադաո, Շունչանգ և Լունսի հիդրոէլեկտրակայանները։
Հակաճապոնական պատերազմի ժամանակ էր, երբ ներքին ռեսուրսները հիմնականում օգտագործվում էին ագրեսիային դիմակայելու համար, և հարավ-արևմտյան շրջանում կառուցվեցին միայն փոքրածավալ էլեկտրակայաններ, ինչպիսիք են Սիչուանում գտնվող Տաոհուասիի հիդրոէլեկտրակայանը և Յուննանում գտնվող Նանցյաո հիդրոէլեկտրակայանը։ Ճապոնիայի կողմից օկուպացված տարածքում Ճապոնիան կառուցել է մի քանի խոշոր հիդրոէլեկտրակայաններ, մասնավորապես՝ Ֆենգմանի հիդրոէլեկտրակայանը Չինաստանի հյուսիս-արևելքում գտնվող Սոնգհուա գետի վրա։
Մինչև Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադրումը, Չինաստանի մայրցամաքային մասում հիդրոէլեկտրակայանների տեղադրված հզորությունը մի ժամանակ հասնում էր 900000 կՎտ-ի: Սակայն, պատերազմի պատճառած կորուստների պատճառով, երբ հիմնադրվեց Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը, Չինաստանի մայրցամաքային մասում հիդրոէլեկտրակայանների տեղադրված հզորությունը կազմում էր ընդամենը 363300 կՎտ:
Նոր Չինաստանի հիմնադրումից հետո հիդրոէներգիան աննախադեպ ուշադրության և զարգացման արժանացավ։ Նախ, պատերազմական տարիներից մնացած մի քանի հիդրոէլեկտրակայաններ վերանորոգվեցին և վերակառուցվեցին։ Առաջին հնգամյա պլանի ավարտին Չինաստանը կառուցել և վերակառուցել էր 19 հիդրոէլեկտրակայան և սկսել էր ինքնուրույն նախագծել և կառուցել խոշորածավալ հիդրոէլեկտրակայաններ։ Այս ժամանակահատվածում կառուցվեց Չժեցզյան Սինանցզյանի հիդրոէլեկտրակայանը՝ 662500 կիլովատտ տեղադրված հզորությամբ, և այն նաև առաջին խոշորածավալ հիդրոէլեկտրակայանն է, որը նախագծվել, արտադրվել և կառուցվել է Չինաստանի կողմից։
«Մեծ ցատկի» ժամանակաշրջանում Չինաստանի նոր սկսված հիդրոէլեկտրակայանների հզորությունը հասավ 11.862 միլիոն կՎտ-ի: Որոշ նախագծեր լիովին չեն ցուցադրվել, ինչի արդյունքում որոշ նախագծեր ստիպված են եղել դադարեցնել շինարարությունը մեկնարկից հետո: Հաջորդող երեք տարում բնական աղետների ընթացքում մեծ թվով նախագծեր կասեցվել կամ հետաձգվել են: Ամփոփելով՝ 1958-ից 1965 թվականներին Չինաստանում հիդրոէլեկտրակայանների զարգացումը շատ դժվար էր: Այնուամենայնիվ, էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար շահագործման հանձնվեցին նաև 31 հիդրոէլեկտրակայաններ, այդ թվում՝ Չժեցզյան նահանգի Սինանցզյանը, Գուանդուն նահանգի Սինֆենցզյանը և Գուանսի նահանգի Սիցզինը: Ընդհանուր առմամբ, Չինաստանի հիդրոէլեկտրակայանը հասել է որոշակի զարգացման:
«Մշակութային հեղափոխության» ժամանակաշրջանի ժամանակն է։ Չնայած հիդրոէլեկտրակայանների շինարարությունը կրկին լուրջ միջամտությունների և ավերածությունների է ենթարկվել, երրորդ գծի կառուցման ռազմավարական որոշումը նաև հազվագյուտ հնարավորություն է ստեղծել արևմտյան Չինաստանում հիդրոէլեկտրակայանների զարգացման համար։ Այս ընթացքում էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար շահագործման են հանձնվել 40 հիդրոէլեկտրակայաններ, այդ թվում՝ Գանսու նահանգի Լյուցզյասյա և Սիչուանի նահանգի Գունզույ հիդրոէլեկտրակայանները։ Լյուցզյասյա հիդրոէլեկտրակայանի տեղադրված հզորությունը հասել է 1.225 միլիոն կՎտ-ի, ինչը այն դարձնում է Չինաստանում առաջին հիդրոէլեկտրակայանը՝ ավելի քան մեկ միլիոն կՎտ տեղադրված հզորությամբ։ Այս ժամանակահատվածում կառուցվել է նաև Չինաստանի առաջին պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանը՝ Գանգնանը, Հեբեյ։ Միաժամանակ, այս ժամանակահատվածում մեկնարկել կամ վերսկսվել են 53 խոշոր և միջին հիդրոէլեկտրակայանների նախագծեր։ 1970 թվականին սկսվել է Գեչժոուբա նախագիծը՝ 2.715 միլիոն կՎտ տեղադրված հզորությամբ, որը նշանավորել է Յանցզի գետի հիմնական հոսանքի վրա հիդրոէլեկտրակայանների կառուցման սկիզբը։
«Մշակութային հեղափոխության» ավարտից հետո, հատկապես 11-րդ Կենտրոնական կոմիտեի երրորդ լիագումար նիստից հետո, Չինաստանի հիդրոէլեկտրակայանը կրկին մտավ արագ զարգացման փուլ։ Արագացել են մի շարք հիդրոէլեկտրակայանների նախագծեր, ինչպիսիք են Գեչժոուբան, Վուցզյանդուն և Բայշանը, և պաշտոնապես սկսվել է Լոնգյանսյա հիդրոէլեկտրակայանի շինարարությունը՝ 320000 կՎտ հզորությամբ։ Հետագայում, գարնանային բարեփոխումների և բացման քամու ներքո, Չինաստանի հիդրոէլեկտրակայանների շինարարությունը նույնպես անընդհատ փոխվում և նորարարություններ է մտցրել՝ ցուցաբերելով մեծ կենսունակություն։ Այս ժամանակահատվածում զգալի զարգացում են ապրել նաև պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանները, որոնց առաջին փուլը մեկնարկել է Պանջյակոուում, Հեբեյում և Գուանչժոուում։ Զարգանում են նաև փոքր հիդրոէլեկտրակայանները՝ 300 գյուղական էլեկտրաֆիկացման շրջանների առաջին խմբաքանակի իրականացմամբ։ Խոշորածավալ հիդրոէլեկտրակայանների առումով, հաջորդաբար սկսվել է մի քանի խոշորածավալ հիդրոէլեկտրակայանների շինարարությունը, ինչպիսիք են՝ Տյանշենգցյաո II դասի հիդրոէլեկտրակայանը՝ 1.32 միլիոն կՎտ հզորությամբ, Գուանսի Յանտանը՝ 1.21 միլիոն կՎտ հզորությամբ, Յուննան Մանվանը՝ 1.5 միլիոն կՎտ հզորությամբ և Լիջիասյա հիդրոէլեկտրակայանը՝ 2 միլիոն կՎտ հզորությամբ: Միևնույն ժամանակ, կազմակերպվել են տեղական փորձագետներ՝ «Երեք կիրճերի» հիդրոէլեկտրակայանի 14 թեմաները ցուցադրելու համար, և օրակարգում է դրվել «Երեք կիրճերի» նախագծի կառուցումը:
20-րդ դարի վերջին տասնամյակում Չինաստանում հիդրոէլեկտրակայանների շինարարությունը արագ զարգացավ։ 1991 թվականի սեպտեմբերին Սիչուանի Պանժիհուա քաղաքում սկսվեց Էրթան հիդրոէլեկտրակայանի կառուցումը։ Երկար քննարկումներից և նախապատրաստություններից հետո, 1994 թվականի դեկտեմբերին պաշտոնապես մեկնարկեց բարձր մակարդակի «Երեք կիրճերի» հիդրոէլեկտրակայանի նախագիծը։ Պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանների առումով հաջորդաբար մեկնարկել են նաև Պեկինի Մին դամբարանները (800000 կՎտ), Չժեցզյան քաղաքի Տյանհուանգպինը (1800000 կՎտ) և Գուանչժոուի պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանների երկրորդ փուլը (12000000 կՎտ)։ Փոքր հիդրոէլեկտրակայանների առումով իրականացվել է գյուղական էլեկտրաֆիկացման շրջանների երկրորդ և երրորդ խմբաքանակների շինարարությունը։ Վերջին տասնամյակում Չինաստանում հիդրոէլեկտրակայանների տեղադրված հզորությունն աճել է 38.39 միլիոն կՎտ-ով։
21-րդ դարի առաջին տասնամյակում կառուցվում է 35 խոշոր հիդրոէլեկտրակայան՝ մոտ 70 միլիոն կՎտ ընդհանուր տեղադրված հզորությամբ, այդ թվում՝ բազմաթիվ գերմեծ հիդրոէլեկտրակայաններ, ինչպիսիք են «Երեք կիրճ» նախագծի 22.4 միլիոն կՎտ և «Քսիլուոդու» նախագծի 12.6 միլիոն կՎտ հզորությամբ հիդրոէլեկտրակայանները: Այս ժամանակահատվածում տարեկան միջինում շահագործման է հանձնվել ավելի քան 10 միլիոն կՎտ հզորություն: Ամենապատմական տարին 2008 թվականն է, երբ «Երեք կիրճ» նախագծի աջ ափի էլեկտրակայանի վերջին բլոկը պաշտոնապես միացվեց ցանցին՝ էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար, և շահագործման հանձնվեցին «Երեք կիրճ» նախագծի սկզբնապես նախագծված ձախ և աջ ափի էլեկտրակայանների բոլոր 26 բլոկները:
21-րդ դարի երկրորդ տասնամյակից ի վեր Ջինշա գետի գլխավոր հոսանքի վրա գտնվող հսկա հիդրոէլեկտրակայանները հաջորդաբար զարգացվել և անընդհատ շահագործման են հանձնվել էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար: Էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար շահագործման են հանձնվել Սիլուոդու հիդրոէլեկտրակայանը՝ 12.6 միլիոն կՎտ հզորությամբ, Սյանցզյաբա հիդրոէլեկտրակայանը՝ 6.4 միլիոն կՎտ հզորությամբ, Բայհետան հիդրոէլեկտրակայանը՝ 12 միլիոն յուան ​​հզորությամբ, Ուդոնգե հիդրոէլեկտրակայանը՝ 10.2 միլիոն յուան ​​հզորությամբ և այլ հսկա հիդրոէլեկտրակայաններ: Դրանցից Բայհետան հիդրոէլեկտրակայանի մեկ միավոր հզորությունը հասել է 1 միլիոն կՎտ-ի՝ հասնելով աշխարհում ամենաբարձր մակարդակին: Ինչ վերաբերում է պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայաններին, ապա 2022 թվականի դրությամբ Չինաստանի պետական ​​էլեկտրացանցի շահագործման տարածքում կառուցվում էր ընդամենը 70 պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայան՝ 85.24 միլիոն կՎտ հզորությամբ, ինչը համապատասխանաբար 3.2 և 4.1 անգամ ավելի է, քան 2012 թվականին: Դրանց թվում է Հեբեյ Ֆեննինգի պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանը, որը աշխարհի ամենամեծ տեղադրված պոմպային կուտակիչ էլեկտրակայանն է՝ 3.6 միլիոն կիլովատտ ընդհանուր տեղադրված հզորությամբ։
«Երկակի ածխածնային» նպատակի շարունակական խթանման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության շարունակական ամրապնդման հետ մեկտեղ, Չինաստանի հիդրոէլեկտրակայանների զարգացումը նույնպես բախվում է որոշ նոր իրավիճակների։ Նախ, պահպանվող տարածքներում տեղակայված փոքր հիդրոէլեկտրակայանները կշարունակեն դուրս գալ և փակվել, և երկրորդ, նոր տեղադրված հզորություններում արևային և քամու էներգիայի մասնաբաժինը կշարունակի աճել, իսկ հիդրոէլեկտրակայանների մասնաբաժինը համապատասխանաբար կնվազի։ Վերջապես, մենք կկենտրոնանանք հսկա հիդրոէլեկտրակայանների նախագծերի կառուցման վրա, և շինարարական նախագծերի գիտականությունն ու ռացիոնալությունը կշարունակեն աճել։