W obliczu ogólnoświatowego popytu na zrównoważone rozwiązania energetyczne, Uzbekistan wykazał ogromny potencjał w sektorze energii odnawialnej, zwłaszcza w zakresie energii wodnej, dzięki swoim bogatym zasobom wodnym.
Zasoby wodne Uzbekistanu są rozległe, obejmują lodowce, rzeki, jeziora, zbiorniki wodne, rzeki transgraniczne i wody gruntowe. Według precyzyjnych obliczeń lokalnych ekspertów teoretyczny potencjał hydroenergetyczny rzek kraju sięga 88,5 miliardów kWh rocznie, podczas gdy technicznie wykonalny potencjał wynosi 27,4 miliardów kWh rocznie, a instalowalna moc przekracza 8 milionów kW. Spośród nich rzeka Pskem w prowincji Taszkient wyróżnia się jako „skarb hydroenergetyczny” z technicznie wykonalną zainstalowaną mocą wynoszącą 1,324 miliona kW, co stanowi 45,3% dostępnych zasobów hydroenergetycznych Uzbekistanu. Ponadto rzeki takie jak To'polondarijo, Chatqol i Sangardak również mają znaczący potencjał rozwoju hydroenergetyki.
Rozwój energetyki wodnej w Uzbekistanie ma długą historię. Już 1 maja 1926 r. rozpoczęła działalność pierwsza elektrownia wodna w kraju, Bo'zsuv GES – 1, o mocy zainstalowanej 4000 kW. Największa elektrownia wodna w kraju, elektrownia wodna Chorvoq, stopniowo uruchamiana była w latach 1970–1972. Jej moc zainstalowana została zwiększona z 620 500 kW do 666 000 kW po modernizacji. Do końca 2023 r. całkowita zainstalowana moc hydroenergetyczna Uzbekistanu osiągnęła 2,415 mln kW, co stanowi około 30% jej technicznie wykonalnej mocy. W 2022 r. całkowita produkcja energii elektrycznej w Uzbekistanie wyniosła 74,3 mld kWh, przy czym energia odnawialna stanowiła 6,94 mld kWh. Z tego energia wodna wygenerowała 6,5 mld kWh, co stanowi 8,75% całkowitej produkcji energii elektrycznej i dominuje w produkcji energii odnawialnej z udziałem 93,66%. Jednak biorąc pod uwagę technicznie wykonalny potencjał hydroenergetyczny kraju wynoszący 27,4 mld kWh rocznie, wykorzystano tylko około 23%, co wskazuje na ogromne możliwości wzrostu w tym sektorze.
W ostatnich latach Uzbekistan aktywnie rozwijał energetykę wodną, uruchamiając liczne projekty. W lutym 2023 r. Uzbekhydroenergo podpisało memorandum o porozumieniu (MOU) z Zhejiang Jinlun Electromechanical Industry w sprawie wspólnej produkcji małych urządzeń hydroenergetycznych. W czerwcu tego samego roku osiągnięto porozumienie z China Southern Power Grid International w sprawie opracowania trzech elektrowni wodnych. Ponadto w lipcu 2023 r. Uzbek Hydrogenergo ogłosiło przetarg na budowę pięciu nowych elektrowni wodnych o łącznej mocy 46,6 MW, które mają generować 179 mln kWh rocznie przy koszcie 106,9 mln USD. W czerwcu 2023 r. Uzbekistan i Tadżykistan wspólnie rozpoczęły projekt budowy dwóch elektrowni wodnych na rzece Zeravshan. Pierwsza faza obejmuje elektrownię wodną Yavan o mocy 140 MW, wymagającą inwestycji w wysokości 282 mln USD i mającą generować 700–800 mln kWh rocznie. Planowana jest kolejna elektrownia o mocy 135 MW na rzece Fandarya, z szacowaną inwestycją w wysokości 270 milionów dolarów i roczną mocą wytwórczą 500–600 milionów kWh. W czerwcu 2024 r. Uzbekistan przedstawił swój plan rozwoju energetyki wodnej, którego celem jest zainstalowanie 6 GW do 2030 r. Ta ambitna inicjatywa obejmuje zarówno budowę nowych elektrowni, jak i działania modernizacyjne, zgodne z szerszą strategią kraju w zakresie energii odnawialnej, aby zwiększyć udział zielonej energii do 40% całkowitej struktury energetycznej do 2030 r.
Aby dalej rozwijać sektor hydroenergetyczny, rząd Uzbekistanu wdrożył polityki wspierające i ramy regulacyjne. Plany rozwoju hydroenergetyki są prawnie sformalizowane i stale udoskonalane w odpowiedzi na postęp technologiczny i trendy globalne. Na przykład Rada Ministrów zatwierdziła „Plan rozwoju hydroenergetyki na lata 2016–2020” w listopadzie 2015 r., określający budowę dziewięciu nowych elektrowni wodnych. W miarę postępu strategii „Uzbekistan-2030” oczekuje się, że rząd wprowadzi dodatkowe polityki i przepisy, aby przyciągnąć zagraniczne inwestycje w hydroenergię i inne sektory energii odnawialnej. Większość elektrowni wodnych Uzbekistanu została zbudowana w czasach radzieckich przy użyciu radzieckich standardów. Jednak kraj coraz częściej przyjmuje międzynarodowe standardy w celu modernizacji sektora. Ostatnie dekrety prezydenckie wyraźnie wzywają do wprowadzenia globalnych standardów budowlanych, tworząc nowe możliwości współpracy dla przedsiębiorstw międzynarodowych, w tym firm chińskich, aby wniosły swoją wiedzę specjalistyczną i ustanowiły swoje technologie w Uzbekistanie.
Z perspektywy współpracy Chiny i Uzbekistan mają znaczny potencjał do współpracy w sektorze hydroenergetyki. Dzięki postępowi Inicjatywy Pasa i Szlaku oba kraje osiągnęły szeroki konsensus w sprawie współpracy energetycznej. Udane uruchomienie projektu kolejowego Chiny-Kirgistan-Uzbekistan dodatkowo wzmacnia ich podstawy do współpracy w zakresie hydroenergetyki. Chińskie przedsiębiorstwa posiadają bogate doświadczenie w budowie elektrowni wodnych, produkcji sprzętu i innowacji technologicznych, a także zaawansowane technologie i solidne możliwości finansowe. Tymczasem Uzbekistan oferuje obfite zasoby hydroenergetyki, sprzyjające środowisko polityczne i duży popyt rynkowy, co stwarza idealne warunki do partnerstwa. Oba narody mogą angażować się w głęboką współpracę w różnych obszarach, w tym w budowę elektrowni wodnych, dostawę sprzętu, transfer technologii i szkolenia pracowników, co sprzyja wzajemnym korzyściom i wspólnemu wzrostowi.
Patrząc w przyszłość, przemysł hydroenergetyczny Uzbekistanu jest przygotowany na obiecującą przyszłość. Dzięki wdrożeniu kluczowych projektów zainstalowana moc będzie nadal rosła, zaspokajając krajowe zapotrzebowanie na energię, a jednocześnie tworząc możliwości eksportu energii elektrycznej i generując znaczne korzyści ekonomiczne. Ponadto rozwój sektora hydroenergetycznego będzie stymulował wzrost w powiązanych branżach, generował możliwości zatrudnienia i napędzał regionalny dobrobyt gospodarczy. Jako czyste i odnawialne źródło energii, rozwój energetyki wodnej na dużą skalę pomoże Uzbekistanowi zmniejszyć zależność od paliw kopalnych, obniżyć emisję dwutlenku węgla i pozytywnie przyczynić się do globalnych wysiłków na rzecz łagodzenia zmian klimatu.
Czas publikacji: 12-03-2025
