O uiga o fale eletise vai e aofia ai:
1. Malosiaga mama: O nofoaga eletise e le gaosia ai le filogia po'o le kasa kasa, ma o se puna malosi mama.
2. Malosi'aga fa'afouina: E fa'alagolago le fa'aogaina o le vai, ma o le a le fa'aumatia atoa le vai, ma avea ai ma puna malosi fa'afouina.
3. Maualuluga maualuga: Mauoa punaoa vai ma tafe vai mautu e maua ai le malosiaga gaosiga o nofoaga eletise vai e matua mautu, talafeagai mo manaʻoga mo se taimi umi.
E tusa ai ma auala eseese faufale ma auala e faʻaaogaina ai le suavai, e mafai ona vaevaeina nofoaga eletise i vaega nei:
1. Fa'atanoa ituaiga vai eletise: E ala i le teuina o le vai i totonu o se vai, e pulea le maualuga o le vai o le vaitafe, ma fa'aaoga le pa'ū o le ulu e fa'aulu ai se masini eletise mo le gaosiga o le eletise.
2. Pumi eletise eletise: I nofoaga maualalalo, faatanoa vai e fa'atapula'a i le tele o vai. E fa'aogaina e pamu vai eletise pamu e pamu ai le vai mai nofoaga maualalalo i nofoaga maualuluga, ona fa'atupuina ai lea o le eletise e ala i le fa'aogaina o le fa'auluulu vai.
3. Tidal hydropower station: Fa'aaogā suiga ole tai e aoina ai le maualuga ole eseesega ole suasami ma fa'atupu ai le eletise i lalo ole gaioiga ole malosi ole tai.
4. Piston le eletise eletise: Faʻaaogaina lolovaia, tai ma isi vai maualuga e vave tui ai le tele o le vai, faʻavaveina le eletise e ala i le pa'ū ulu i se taimi puʻupuʻu e faʻafetaui ai le manaʻoga o le eletise le tumau.
I se faapuupuuga, hydropower stations o se puna malosi mama mama ma uiga e pei o le mama, toe faʻafouina, ma le mautu, ma faʻavasegaina e tusa ai ma a latou auala faufale ma auala faʻaogaina o le suavai.
E tele ituaiga o vai i fale eletise vai:
1. Gravity dam: O se puipui tūsaʻo e fausia i mea e pei o le sima poʻo le maʻa, e faʻafefe ai le mamafa o le vai e ala i le kalave. E masani ona mautu pa'u kalave, ae mana'omia nisi mea faufale ma fanua. O lona uiga e lautele le pito i lalo ma le pito i luga e vaapiapi, lea e fetaui mo tulaga e lagolagoina ai itu uma e lua o vanu i faavae papa lelei.
2. Arch dam: O se ituaiga o vai e fausia i puipui pi'opi'o, e fa'asalalauina le mamafa o le vai e ala i se fausaga faaofuofu. A fau se faatanoa fa'aofuofu, e tatau ona fau muamua se sima fau fau laupapa, ona sasaa lea o le sima e fau ai. E fetaui lelei faatanoa mo nofoaga vaiti ma maualuga vanu, ma tulaga lelei e pei o le itiiti o le nofoia o fanua ma le lelei o le malū.
3. Earth-papa dam: O se ituaiga o vai e fausia i le faʻaputuina o mea eleele ma maʻa, ma o totonu o loʻo faʻaaogaina faiga faʻafefe e aloese ai mai le tafe o le vai. E fa'aaoga e papa-ele'ele sina sima ma isi mea, ae e umi se taimi e fa'amae'a ai le tino o le vai. Papa-lalo-lalo e fetaui lelei mo nofoaga mafolafola le tafe o le vai ma laufanua mauga.
4. Va'a fa'afefe: O se va'aiga la'ititi lea e fa'aaoga e ta'ita'i ai le tafe o le vai, ma o lona foliga ma lona fausaga e ese mai i le vai. E masani ona fausia ni faatanoa vai i le ogatotonu o vaitafe e fa'afefe ai le vai i fale eletise po'o le fa'asusuina. O le faatanoa vai e masani ona maualalo ma o mea e faaaoga e mama foi.
I le aotelega, o ituaiga vai eletise eseese e iai o latou tulaga talafeagai ma tulaga lelei ma le le lelei. Ole filifiliga ole ituaiga vai e tatau ona fa'atatau ile tulaga fa'afanua fa'apitonu'u, tulaga ole vai ma le tau, ma isi tulaga moni.
O le fa'aogaina o le eletise eletise e masani ona aofia ai vaega nei:
1. Fa'atanoa: e nafa ma le teuina o punavai ma le tu'uina atu o vai e mana'omia mo le gaosiga o le eletise.
2. Fa'ato'aga lologa: fa'aaogaina e pulea ai le maualuga o le vai ma le tafe o le fa'atanoa, fa'amautinoa le saogalemu o le fa'aogaina o le fa'atanoa, ma puipuia ai fa'alavelave e pei o lologa.
3. Fa'aliliuga: Fa'aofi vai mai le faatanoa i totonu o le eletise e gaosia ai le eletise. O le fa'aogaina o le vai e aofia ai mea faigaluega e pei o le fa'aogaina o le vai, alavai fa'aulu, paipa fa'amalosi, ma le valve fa'atonutonu.
4. Seti fa'aola: ose masini e fa'aliliuina ai le malosi o le vai fa'afeiloa'i i le eletise.
5. Faʻasalalauga faʻapipiʻi: O le eletise e gaosia e le generator seti e tuʻuina atu i le tagata faʻaoga.
6. Faiga fa'atonutonu: O se faiga e mata'ituina, fa'atonutonu, ma fa'atonutonuina le fa'agaioiina o fale eletise vai, e aofia ai le fa'aogaina o masini, mea faigaluega mata'ituina, ma le fa'aogaina o komepiuta.
O iloiloga mo le iloiloga o aseta o fale eletise e aofia ai vaega nei:
1. Tulaga fa'afanua o fale eletise vai: O le nofoaga fa'afanua o fale eletise o se tasi lea o mea taua e a'afia ai lo latou tau. Atonu e iai se eseesega tele i le si'osi'omaga o maketi ma faiga fa'avae o lo'o fa'afeagai ma nofoaga fa'a eletise i nofoaga fa'afanua eseese, lea e mana'omia le iloiloina atoatoa.
2. Fa'ata'ita'iga fa'atekinisi o nofoaga eletise vai: O le gafatia fa'apipi'i, fa'aulu vai, fua o le tafe ma isi fa'atekinisi fa'apitoa o fale eletise e a'afia tonu ai lo latou malosi fa'atupuina ma fa'amanuiaga tau tamaoaiga, ma e mana'omia ai le malamalama'aga ma su'esu'ega fa'asaienisi.
3. Tulaga feso'ota'iga Grid: O le tulaga feso'ota'iga feso'ota'iga o fale eletise e iai sona a'afiaga tele i tupe maua o le gaosiga o le eletise ma tau fa'agaioiga, ma e mana'omia le iloiloina atoatoa o mea e pei o le mautu o le laina, le umi o laina eletise, ma le gafatia o le transformer.
4. Fa'atonuga ma le fa'aleleia: O tulaga o meafaigaluega, tulaga fa'aleleia, ma fa'amaumauga o le gaosiga o le saogalemu o fale eletise vai o fa'ailoga taua ia mo le iloiloina o latou tau, ma e mana'omia le su'esu'eina ma le iloiloga.
5. Tulaga fa'avae ma fa'atulafonoina: Ole faiga fa'avae ma le si'osi'omaga fa'atulafonoina o lo'o i ai fale eletise o le a iai fo'i tulaga eseese o le a'afiaga i lo latou tau, aemaise lava ile lagolago i faiga fa'avae e pei o faiga fa'ameaalofa, fa'atupu lafoga, ma le tausisia o le siosiomaga.
6. Tulaga tau tupe: O le tulaga tau tupe o se fale eletise o se tasi lea o itu taua e aafia ai lona tau, e aofia ai tupe teufaafaigaluega, faʻatupeina, tau o galuega, tupe maua o le gaosiga o le eletise, ma isi vaega.
7. Tulaga Fa'atauvaga: O le tulaga fa'atauva'a maketi o lo'o i ai fale eletise o le a iai fo'i tulaga eseese o a'afiaga i a latou tupe maua fau eletise ma tulaga tau maketi. E tatau ona i ai se malamalamaga atoatoa i le siosiomaga tauvaga maketi ma le tulaga o tagata tauva tetele.
I se aotelega, o le iloiloga o aseta o fale eletise e manaʻomia ona mafaufau i le tele o mea, faʻavasega lelei ma fuafua lo latou tau moni.
Taimi meli: Me-06-2023
