2021 оны дэлхийн усан цахилгаан эрчим хүчний тайлан

Дүгнэлт
Усан цахилгаан станц нь усны боломжит энергийг ашиглан түүнийг цахилгаан эрчим хүч болгон хувиргадаг эрчим хүч үйлдвэрлэх арга юм. Үүний зарчим нь усны түвшний уналтыг (боломжит энерги) гол мөрөн, усан сан зэрэг өндөр усны эх үүсвэрээс доод түвшинд хүргэх зэрэг таталцлын (кинетик энерги) нөлөөн дор урсахад ашиглах явдал юм. Урсдаг ус нь турбиныг эргүүлж, генераторыг хөдөлгөж, цахилгаан үүсгэдэг. Өндөр түвшний ус нь нарны халуунаас гарч, доод түвшний усыг ууршуулдаг тул нарны эрчим хүчийг шууд бусаар ашиглаж байна гэж үзэж болно. Технологийн хувьд боловсорч гүйцсэн учраас одоогоор хүний ​​нийгэмд хамгийн өргөн хэрэглэгддэг сэргээгдэх эрчим хүч юм.
Олон улсын томоохон далангийн комиссын (ICOLD) том далангийн тодорхойлолтын дагуу далан гэж 15 метрээс дээш өндөртэй (суурийн хамгийн доод цэгээс далангийн орой хүртэл) эсвэл 10-15 метрийн өндөртэй, дор дурдсан нөхцлүүдийн аль нэгийг хангасан далан гэж тодорхойлдог.
Далангийн оройн урт нь 500 метрээс багагүй байх;

Далангаас үүссэн усан сангийн багтаамж 1 сая шоо метрээс багагүй байх;
⑶ Далангийн хамгийн их үерийн урсгал секундэд 2000 шоо метрээс багагүй байна;
Далангийн суурийн асуудал ялангуяа хэцүү байдаг;
Энэхүү далангийн загвар нь ер бусын юм.

BP2021 тайланд дурдсанаар, дэлхийн усан цахилгаан станц 2020 онд дэлхийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 4296.8/26823.2=16.0%-ийг эзэлж, нүүрсээр ажилладаг эрчим хүч үйлдвэрлэх (35.1%) болон хийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлээс (23.4%) доогуур байгаа нь дэлхийд гуравдугаарт жагсаж байна.
2020 онд усан цахилгаан станц нь Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутагт хамгийн томд тооцогдож, дэлхийн нийт үйлдвэрлэлийн 1643/4370=37.6%-ийг эзэлж байна.
Дэлхийд хамгийн өндөр усан цахилгаан үйлдвэрлэдэг орон бол Хятад, удаах байранд Бразил, АНУ, Орос ордог. 2020 онд Хятадын усан цахилгаан станц Хятадын нийт цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 1322.0/7779.1=17.0%-ийг эзэлж байна.
Хэдийгээр Хятад улс усан цахилгаан станцын үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд нэгдүгээрт ордог ч тус улсын эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн бүтцээрээ тийм ч өндөр биш юм. 2020 онд нийт цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэхэд усан цахилгаан станцын үйлдвэрлэл хамгийн өндөр байгаа улс орнууд бол Бразил (396.8/620.1=64.0%), Канад (384.7/643.9=60.0%) юм.
2020 онд Хятадын эрчим хүчний үйлдвэрлэл голчлон нүүрсээр (63.2%), дараа нь усан цахилгаан станц (17.0%), дэлхийн нийт усан цахилгаан станцын 1322.0/4296.8=30.8%-ийг эзэлж байна. Хэдийгээр Хятад улс усан цахилгаан станцаараа дэлхийд нэгдүгээрт ордог ч дээд цэгтээ хүрээгүй байна. Дэлхийн эрчим хүчний зөвлөлөөс гаргасан "Дэлхийн эрчим хүчний нөөц 2016" тайланд дурдсанаар, Хятадын усан цахилгаан станцын нөөцийн 47 хувь нь боловсруулагдаагүй хэвээр байна.

2020 онд Усан цахилгаан үйлдвэрлэдэг ТОП 4 орны эрчим хүчний бүтцийн харьцуулалт
Хүснэгтээс харахад Хятадын усан цахилгаан станц нь дэлхийн нийт усан цахилгаан станцын 1322.0/4296.8=30.8%-ийг эзэлж, дэлхийд нэгдүгээрт ордог. Гэсэн хэдий ч Хятадын нийт цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлд эзлэх хувь (17%) дэлхийн дунджаас (16%) арай л өндөр байна.
Усан цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх дөрвөн хэлбэр байдаг: далангийн төрлийн усан цахилгаан станц, шахуургатай усан цахилгаан станц, урсгалын төрлийн усан цахилгаан станц, түрлэгийн эрчим хүч үйлдвэрлэх.

Далангийн төрлийн усан цахилгаан станц
Далангийн төрлийн усан цахилгаан станцыг усан сан төрлийн усан цахилгаан станц гэж нэрлэдэг. Далан дээр ус хуримтлуулах замаар усан сан үүсэх ба түүний гаралтын хамгийн их хүчийг усан сангийн эзэлхүүн, гаралтын байрлал, усны гадаргуугийн өндрийн зөрүүгээр тодорхойлно. Энэ өндрийн зөрүүг толгой эсвэл толгой гэж нэрлэдэг бөгөөд усны боломжит энерги нь толгойтой шууд пропорциональ байдаг.
1970-аад оны дундуур Францын инженер Бернард Форест де Б е лидор босоо болон хэвтээ тэнхлэгийн гидравлик прессийг тодорхойлсон "Барилгын гидравлик" номыг хэвлүүлсэн. 1771 онд Ричард Аркрайт гидравлик, усны хүрээ, тасралтгүй үйлдвэрлэлийг хослуулан архитектурт чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Үйлдвэрийн тогтолцоог хөгжүүлж, хөдөлмөр эрхлэлтийн орчин үеийн туршлагыг нэвтрүүлэх. 1840-өөд онд цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэж, эцсийн хэрэглэгчдэд дамжуулах усан цахилгаан станцын сүлжээг бүтээжээ. 19-р зууны эцэс гэхэд генераторууд бий болсон бөгөөд одоо гидравлик системтэй хослуулах боломжтой болсон.

Дэлхийн хамгийн анхны усан цахилгаан станцын төсөл бол 1878 онд Английн Нортумберланд дахь Cragside Country зочид буудал бөгөөд гэрэлтүүлгийн зориулалтаар ашиглагдаж байжээ. Дөрвөн жилийн дараа АНУ-ын Висконсин мужид анхны хувийн цахилгаан станц нээгдэж, улмаар орон нутгийн гэрэлтүүлгийг хангах зорилгоор олон зуун усан цахилгаан станц ашиглалтад оров.
Шилунба усан цахилгаан станц нь Юньнань мужийн Куньмин хотын захад Танглан гол дээр байрладаг Хятадын анхны усан цахилгаан станц юм. Барилгын ажил 1910 оны 7-р сард (Гэнсү жил) эхэлсэн бөгөөд 1912 оны 5-р сарын 28-нд эрчим хүч үйлдвэрлэсэн. Анхны суурилагдсан хүчин чадал нь 480 кВт байв. 2006 оны 5-р сарын 25-нд Шилүнба усан цахилгаан станцыг үндэсний соёлын гол дурсгалт зүйлсийг хамгаалах нэгжийн зургаа дахь багцад оруулахаар Төрийн зөвлөлөөс зөвшөөрөв.
REN21-ийн 2021 оны тайланд дурдсанаар, 2020 онд дэлхийн усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал 1170 ГВт, Хятад улс 12.6 ГВт-аар нэмэгдэж, дэлхийн нийт хэмжээний 28%-ийг эзэлж, Бразил (9%), АНУ (7%), Канад (9.0%)-аас өндөр байна.
BP-ийн 2021 оны статистик мэдээгээр, 2020 онд дэлхийн усан цахилгаан станц 4296.8 TWh, үүнээс Хятадын усан цахилгаан станц 1322.0 TWh буюу дэлхийн нийт үйлдвэрлэлийн 30.1 хувийг эзэлж байна.
Усан цахилгаан станц нь дэлхийн цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн гол эх үүсвэрийн нэг бөгөөд сэргээгдэх эрчим хүч үйлдвэрлэх эрчим хүчний тэргүүлэгч эх үүсвэр юм. BP-ийн 2021 оны статистик мэдээгээр 2020 онд дэлхийн цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэл 26823.2 TWh, үүнээс усан цахилгаан станц 4222.2 TWh буюу дэлхийн нийт цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн 4222.2/26823.2=15.7%-ийг эзэлж байна.
Энэ мэдээллийг Олон улсын далангийн комиссоос (ICOLD) гаргажээ. 2020 оны 4-р сарын бүртгэлээс үзвэл, одоогоор дэлхий даяар 58713 далан байгаа бөгөөд Хятад улс дэлхийн нийт хэмжээний 23841/58713=40,6%-ийг эзэлж байна.
BP-ийн 2021 оны статистик мэдээнээс үзвэл, 2020 онд Хятадын усан цахилгаан станц нь Хятадын сэргээгдэх эрчим хүчний цахилгааны 1322.0/2236.7=59%-ийг эзэлж, сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлд зонхилох байр суурийг эзэлжээ.
Олон улсын усан цахилгаан эрчим хүчний ассоциаци (iha) [2021 оны Усан цахилгаан станцын байдлын тайлан]-ны дагуу 2020 онд дэлхийн нийт усан цахилгаан станц 4370 ТВт/цагт хүрэх бөгөөд үүнээс Хятад (дэлхийн нийт үйлдвэрлэлийн 31%), Бразил (9.4%), Канад (8.8%), АНУ (6.7%), Орос (4.5%), Турк (4.5%), Норвеги (3.5%), Турк (35%). (1.8%), Япон (2.0%), Франц (1.5%) гэх мэт хамгийн том усан цахилгаан станцтай болно.

2020 онд дэлхийн хамгийн их усан цахилгаан станц үйлдвэрлэсэн бүс нутаг нь Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутаг бөгөөд дэлхийн нийт усны 1643/4370=37.6%-ийг эзэлж байна; Эдгээрийн дотор Хятад улс онцгой байр суурь эзэлдэг бөгөөд дэлхийн нийт хэмжээний 31%-ийг эзэлж, энэ бүс нутагт 1355.20/1643=82.5%-ийг эзэлж байна.
Усан цахилгааны үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь нийт суурилагдсан хүчин чадал болон шахуургын агуулахын суурилагдсан хүчин чадалтай пропорциональ байна. Хятад улс дэлхийн хамгийн том усан цахилгаан станцын хүчин чадалтай бөгөөд мэдээжийн хэрэг суурилагдсан хүчин чадал, шахуургын агуулахын хүчин чадлаараа дэлхийд нэгдүгээрт ордог. Олон улсын усан цахилгаан холбооны (iha) 2021 оны усан цахилгаан станцын байдлын тайланд дурдсанаар, Хятадын усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал (шахдаг агуулахыг оруулаад) 2020 онд 370160 МВт-д хүрч, дэлхийн нийт хэмжээний 370160/1330106=27.8%-ийг эзэлж, дэлхийн хэмжээнд нэгдүгээрт оржээ.
Дэлхийн хамгийн том усан цахилгаан станц болох Гурван хавцлын усан цахилгаан станц нь Хятаддаа хамгийн том усан цахилгаан үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Гурван хавцлын усан цахилгаан станц нь 22500МВт суурилагдсан хүчин чадалтай, 181м далан өндөртэй тус бүр 700МВт-ын хүчин чадалтай 32 Фрэнсис турбин, 50МВт-ын хоёр турбин ашигладаг. 2020 онд эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадал 111.8 TWh, барилгын өртөг нь 203 тэрбум ¥ болно. 2008 онд ашиглалтад орно.
Сычуань мужийн Хөх мөрний Жинша голын хэсэгт Шяньжяба, Шилуоду, Байхэтан, Вүдүндэ зэрэг дэлхийн хэмжээний дөрвөн усан цахилгаан станц баригдсан. Эдгээр дөрвөн усан цахилгаан станцын нийт суурилагдсан хүчин чадал 46508 МВт буюу Гурван хавцлын усан цахилгаан станцын 22500 МВт суурилагдсан хүчин чадлаас 46508/22500=2,07 дахин их байна. Жилд 185.05/101.6=1.82 дахин эрчим хүч үйлдвэрлэдэг. Байхэтан бол Хятадын Гурван хавцлын усан цахилгаан станцын дараа орох хоёр дахь том усан цахилгаан станц юм.
Одоогийн байдлаар Хятадын Гурван хавцлын усан цахилгаан станц нь дэлхийн хамгийн том цахилгаан станц юм. Дэлхийн хамгийн том 12 усан цахилгаан станцын дотор Хятад зургаан суудалтай. Удаан хугацаанд дэлхийд хоёрдугаарт бичигдэж байсан Итайпу даланг Хятадын Байхэтан далан гуравдугаар байр руу түлхэв.

2021 онд дэлхийн хамгийн том уламжлалт усан цахилгаан станц
Дэлхий дээр 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай 198 усан цахилгаан станц байдгаас 60 нь Хятадад байгаа нь дэлхийн нийт станцын 60/198=30%-ийг эзэлдэг. Дараа нь Бразил, Канад, Орос орно.
Дэлхий дээр 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай 198 усан цахилгаан станц байдгаас 60 нь Хятадад байгаа нь дэлхийн нийт станцын 60/198=30%-ийг эзэлдэг. Дараа нь Бразил, Канад, Орос орно.
Хятадад 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай 60 усан цахилгаан станц байгаагийн 30 нь Хөх мөрний сав газарт байдаг нь Хятадын 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай усан цахилгаан станцын тал хувийг эзэлдэг.

Хятадад 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай усан цахилгаан станцууд ашиглалтад орлоо
Гэжөүба далангаас дээш гарч, Гурван хавцлын далангаар дамжин Хөх мөрний цутгалуудыг гатлан ​​энэ нь Хятадын баруунаас зүүн тийш цахилгаан дамжуулах гол хүч, мөн дэлхийн хамгийн том каскадын цахилгаан станц юм: Хөх мөрний гол урсгалд 90 орчим усан цахилгаан станц, түүний дотор Гэжүба гол, Усан гол, Усан гол, Усан гол, Усан голын 10 орчим усан цахилгаан станц байдаг. Жиалин мөрөнд 16, Минжян мөрөнд 17, Даду мөрөнд 25, Ялун мөрөнд 21, Жинша мөрөнд 27, Мули мөрөнд 5 байна.
Тажикистан улс дэлхийн хамгийн өндөр байгалийн далан болох Усой далантай бөгөөд 567 м өндөртэй, энэ нь одоогийн хамгийн өндөр хиймэл далан болох Жинпин 1-р түвшний далангаас 262 м өндөр юм. Усой далан 1911 оны 2-р сарын 18-нд Сарез хотод 7.4 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт болж Мургаб голын дагуух байгалийн хөрсний далан голын урсацыг хааж байх үед үүссэн. Энэ нь их хэмжээний хөрсний гулгалт үүсгэж, Мургаб голыг хааж, дэлхийн хамгийн өндөр далан болох Усой далан үүсгэн Сарес нуурыг үүсгэсэн. Харамсалтай нь усан цахилгаан станц үйлдвэрлэсэн тухай мэдээлэл алга.
2020 онд дэлхийн хамгийн өндөр нь 135 метрээс дээш өндөртэй 251 далан бий. Одоогоор хамгийн өндөр далан бол Жинпин-I далан бөгөөд 305 метр өндөртэй нуман хэлбэртэй далан юм. Дараагийнх нь Тажикстаны Вахш голын 300 метр урттай Нурек далан юм.

2021 онд дэлхийн хамгийн өндөр далан
Одоогоор дэлхийн хамгийн өндөр далан болох БНХАУ-ын Жинпин-I далан 305 метр өндөртэй ч баригдаж буй гурван далан түүнийг давахаар бэлтгэж байна. Одоо хэрэгжиж буй Рогун далан нь Тажикстаны өмнөд хэсэгт орших Вахш гол дээр байрлах дэлхийн хамгийн өндөр далан болох юм. Далан нь 335м өндөр, 1976 онд баригдаж эхэлсэн бөгөөд 2019-2029 онд ашиглалтад орох, барилгын өртөг 2-5 тэрбум ам.доллар, суурилагдсан хүчин чадал нь 600-3600МВт, жилд 17ТВт/цаг эрчим хүч үйлдвэрлэх тооцоотой.
Хоёр дахь нь 325м өндөр, 1500МВт чадалтай Ираны Бахтиар гол дээр баригдаж буй Бахтиари далан юм. Төслийн өртөг нь 2 тэрбум ам.доллар бөгөөд жилд 3 TWh эрчим хүч үйлдвэрлэдэг. Хятадын Даду голын гурав дахь том далан нь 312 м өндөртэй Шуанжиангкоу далан юм.

305 метрээс дээш далан барьж байна
2020 онд дэлхийн хамгийн өндөр таталцлын далан бол Швейцарийн Гранде Диксенсийн далан байсан бөгөөд 285 метр өндөртэй.
Дэлхийн хамгийн том ус хадгалах хүчин чадалтай далан бол Зимбабве, Замбези дахь Замбези гол дээрх Кариба далан юм. 1959 онд баригдсан, 180.6 км3 ус хадгалах багтаамжтай, ОХУ-ын Ангара мөрөн дээрх Братскийн далан, Канавалт нуурын Акосомбо далан, 169 км3 ус хадгалах багтаамжтай.

Дэлхийн хамгийн том усан сан
Хөх мөрний гол мөрөнд байрлах Гурван хавцлын далан нь Хятад дахь хамгийн том ус хадгалах хүчин чадалтай. 2008 онд баригдаж дууссан бөгөөд 39.3км3 ус хадгалах багтаамжтай, дэлхийд 27-д ордог.
Хятадын хамгийн том усан сан
Дэлхийн хамгийн том далан бол Пакистан дахь Тарбела далан юм. Энэ нь 1976 онд баригдсан бөгөөд 143 метр өндөр бүтэцтэй. Далан нь 153 сая шоо метр эзэлхүүнтэй, 3478 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай.
БНХАУ-ын хамгийн том далангийн биет нь 2008 онд баригдаж дууссан Гурван хавцлын далан бөгөөд барилга байгууламжийн өндөр нь 181 метр, далангийн хэмжээ 27.4 сая шоо метр, суурилагдсан хүчин чадал нь 22500 МВт юм. Дэлхийд 21-р байранд орсон.

Дэлхийн хамгийн том далангийн биет
Конго голын сав газар нь гол төлөв Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улсаас бүрддэг. Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс 120 сая киловатт (120000 МВт) үндэсний суурилагдсан хүчин чадал, жилд 774 тэрбум киловатт цаг (774 ТВт) цахилгаан үйлдвэрлэх боломжтой. 270 метрийн өндөрт Киншасагаас эхэлж, Матадигийн хэсэгт хүрдэг голын гольдрол нь нарийхан, эгц эрэг, усны урсгал ихтэй байдаг. Хамгийн их гүн нь 150 метр, уналт нь 280 орчим метр юм. Усны урсгал тогтмол өөрчлөгдөж байдаг нь усан цахилгаан станцыг хөгжүүлэхэд нэн тустай. Гурван түвшний томоохон хэмжээний усан цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байгаа бөгөөд эхний шат нь Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс, Бүгд Найрамдах Конго Улсын хил дээр байрлах Пиока далан; Хоёр дахь түвшний Гранд Инга далан, гуравдугаар түвшний Матади далан нь Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго улсад байрладаг. Пиока усан цахилгаан станц нь 80 метрийн усан оргилуур ашиглаж байгаа бөгөөд нийт 22 сая киловатт хүчин чадалтай, жилд 177 тэрбум киловатт цаг эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай 30 агрегат суурилуулахаар төлөвлөж байгаа бөгөөд Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго, Бүгд Найрамдах Конго улс тус бүр хагасыг нь авдаг. Матади усан цахилгаан станц нь 50 метрийн усан оргилуур ашигладаг бөгөөд нийт 12 сая киловатт хүчин чадалтай, жилд 87 тэрбум киловатт цаг эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай 36 агрегат суурилуулахаар төлөвлөж байна. 25 километрийн зайд 100 метрийн уналттай Инжягийн хурдацтай хэсэг нь дэлхийн хамгийн их усан цахилгаан станцын нөөцтэй голын хэсэг юм.
Дэлхий дээр баригдаж дуусаагүй гурван хавцлын далангаас ч олон усан цахилгаан станц бий.
Ярлун Занбо гол нь Төвдийн өөртөө засах оронд оршдог Хятадын хамгийн урт өндөрлөг гол бөгөөд дэлхийн хамгийн өндөр голуудын нэг юм. Онолын хувьд Яарлун Зангбо голын усан цахилгаан станц баригдаж дууссаны дараа суурилагдсан хүчин чадал 50000 МВт-д хүрч, цахилгаан үйлдвэрлэх нь Гурван хавцлын далангийнхаас (98.8 ТВт.цаг) 3 дахин их буюу 300 ТВт цаг хүрч, дэлхийн хамгийн том цахилгаан станц болох юм.
Ярлун Занбо гол нь Төвдийн өөртөө засах оронд оршдог Хятадын хамгийн урт өндөрлөг гол бөгөөд дэлхийн хамгийн өндөр голуудын нэг юм. Онолын хувьд Яарлун Зангбо голын усан цахилгаан станц баригдаж дууссаны дараа суурилагдсан хүчин чадал 50000 МВт-д хүрч, цахилгаан үйлдвэрлэх нь Гурван хавцлын далангийнхаас (98.8 ТВт.цаг) 3 дахин их буюу 300 ТВт цаг хүрч, дэлхийн хамгийн том цахилгаан станц болох юм.
Ярлунг Зангбо голыг Луоюйдагийн нутгаас гарч Энэтхэгт цутгасны дараа "Брахмапутра гол" гэж нэрлэжээ. Бангладешийг дайран өнгөрсний дараа "Жамуна гол" гэж нэрлэв. Нутаг дэвсгэрийнхээ Ганга мөрөнтэй нийлсний дараа Энэтхэгийн далай дахь Бенгалын булан руу цутгажээ. Нийт урт нь 2104 километр, Төвдийн голын урт 2057 километр, нийт 5435 метр уналттай, дундаж налуу нь Хятадын томоохон голуудын дунд нэгдүгээрт ордог. Сав нь зүүнээс баруун тийш сунасан бөгөөд зүүнээс баруун тийш хамгийн урт нь 1450 гаруй километр, хойд зүгээс урагшаа 290 км өргөн байдаг. Дундаж өндөр нь 4500 метр юм. Нутаг дэвсгэр нь баруун талаараа өндөр, зүүн талаараа нам дор, зүүн өмнөд хэсэгт хамгийн нам дор байдаг. Гол мөрний сав газрын нийт талбай нь 240480 хавтгай дөрвөлжин километр бөгөөд Төвдийн бүх голын сав газрын нийт талбайн 20%, Төвдийн гадагш урсах голын системийн нийт талбайн 40.8 орчим хувийг эзэлж, Хятадын бүх голын сав газрын тавдугаарт жагсдаг.
2019 оны мэдээллээр дэлхийн нэг хүнд ногдох цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ хамгийн өндөр орнуудад Исланд (51699 кВт.ц/хүн) болон Норвеги (23210 кВт.ц/хүн) улсууд оржээ. Исланд нь газрын гүний дулааны болон усан цахилгаан станцад тулгуурладаг; Норвеги нь усан цахилгаан станцад тулгуурладаг бөгөөд энэ нь Норвегийн цахилгаан үйлдвэрлэлийн бүтцийн 97 хувийг бүрдүүлдэг.
Далайд гарцгүй, Хятадын Төвдтэй ойролцоо орших Балба, Бутан зэрэг орнуудын эрчим хүчний бүтэц нь чулуужсан түлш биш, харин гидравликийн арвин нөөцөд тулгуурладаг. Усан цахилгааныг дотооддоо ашиглаад зогсохгүй экспортод гаргадаг.

Ус шахах усан цахилгаан станц
Шахуургатай усан цахилгаан станц нь цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх арга биш харин эрчим хүч хадгалах арга юм. Цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээ бага байгаа үед илүүдэл цахилгаан үйлдвэрлэх хүчин чадал нь цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэсээр байгаа тул цахилгаан насосыг ажиллуулж усыг өндөр түвшинд шахаж хадгалахад хүргэдэг. Цахилгаан эрчим хүчний эрэлт ихтэй үед өндөр түвшний усыг эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашигладаг. Энэ арга нь генераторын ашиглалтын түвшинг сайжруулж, бизнест маш чухал юм.
Шахуургатай агуулах нь орчин үеийн болон ирээдүйн цэвэр эрчим хүчний системийн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Салхи, нарны эрчим хүч зэрэг сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүд мэдэгдэхүйц нэмэгдэж, уламжлалт цахилгаан үүсгүүрийг сольсон нь эрчим хүчний сүлжээнд нэмэгдэж буй дарамтыг бий болгож, шахуургатай "усны батерей" шаардлагатай байгааг онцлон тэмдэглэв.
Усан цахилгаан станцын үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь шахуургын агуулахын суурилагдсан хүчин чадалтай шууд пропорциональ бөгөөд ус шахах агуулахын хэмжээтэй шууд хамааралтай байдаг. 2020 онд дэлхий даяар 68 нь ажиллаж, 42 нь баригдаж байна.
Хятад улс усан цахилгаан станцын үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд нэгдүгээрт ордог тул ажиллаж байгаа болон баригдаж буй шахуургатай цахилгаан станцуудын тоогоор дэлхийд нэгдүгээрт ордог. Дараа нь Япон, АНУ.

Дэлхийн хамгийн том шахуургатай цахилгаан станц бол 3003 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай АНУ-ын Бат Каунтигийн шахуургын цахилгаан станц юм.
Хятадын хамгийн том шахуургатай цахилгаан станц бол 2448 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай Хуйшөү шахуургын цахилгаан станц юм.
БНХАУ-ын хоёр дахь том шахуургатай цахилгаан станц бол 2400 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай Гуандун шахуургатай цахилгаан станц юм.
Хятадын баригдаж буй шахуургатай цахилгаан станцууд дэлхийд нэгдүгээрт ордог. 1000 МВт-аас дээш суурилагдсан хүчин чадалтай гурван станц байдаг: Фэннин шахуургатай цахилгаан станц (3600 МВт, 2019-2021 онд ашиглалтад орсон), Жиси шахуургын цахилгаан станц (1800 МВт, 2018 онд ашиглалтад орсон), Хуангоу шахуургын цахилгаан станц (190 мВт, 120 мВт дууссан).
Дэлхийн хамгийн өндөрт өргөгдсөн цахилгаан станц бол БНХАУ-ын Төвдөд 4441 метрийн өндөрт байрлах Ямдрок Усан цахилгаан станц юм.

Урсгалын усан цахилгаан станц
Run of the голын усан цахилгаан станц (ROR) буюу урсацын усан цахилгаан станц нь усан цахилгаан станцад тулгуурладаг боловч бага хэмжээний ус шаарддаг эсвэл эрчим хүч үйлдвэрлэхэд их хэмжээний ус хадгалах шаардлагагүй усан цахилгаан станцын нэг хэлбэр юм. Голын урсгалын усан цахилгаан станц бараг бүхэлдээ ус хадгалах шаардлагагүй эсвэл зөвхөн маш жижиг ус хадгалах байгууламж барихыг шаарддаг. Жижиг ус хадгалах байгууламж барихдаа эдгээр ус хадгалах байгууламжийг тохируулгын усан сан эсвэл усан сан гэж нэрлэдэг. Томоохон хэмжээний ус хадгалах байгууламж байхгүйгээс урсгалын эрчим хүч үйлдвэрлэх нь усны эх үүсвэр дэх улирлын усны эзлэхүүний өөрчлөлтөд маш мэдрэмтгий байдаг. Тиймээс урсгалын цахилгаан станцыг ихэвчлэн тасалдалтай эрчим хүчний эх үүсвэр гэж тодорхойлдог. Усны урсгалыг хэдийд ч зохицуулж чадах урсгалын цахилгаан станцад тохируулагч усан сан баригдсан бол түүнийг оргил сахлын цахилгаан станц эсвэл суурь ачааллын цахилгаан станц болгон ашиглаж болно.
Дэлхийн хамгийн том Сычуаны урсгалтай усан цахилгаан станц бол Бразилийн Мадейра мөрөн дээрх Жирау далан юм. Далан нь 63м өндөр, 1500м урт, 3075МВт суурилагдсан хүчин чадалтай. Энэ нь 2016 онд дууссан.
Дэлхийн гурав дахь том урсгалтай усан цахилгаан станц бол АНУ-ын Колумбиа гол дээрх Чиф Жозефын далан бөгөөд 72 метр өндөр, 1817 метр урт, 2620 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай, жилд 9780 ГВт цахилгаан үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Энэ нь 1979 онд дууссан.
Хятадын Сычуань загварын хамгийн том усан цахилгаан станц бол Наньпан гол дээр байрладаг Тяньшэнцяо II далан юм. Далан нь 58.7м өндөр, 471м урт, 4800000м3 эзэлхүүнтэй, 1320МВт суурилагдсан хүчин чадалтай. Энэ нь 1997 онд дууссан.

Түрлэгийн эрчим хүч үйлдвэрлэх
Далайн түрлэгийн хүч нь далайн түрлэгээс үүдэлтэй далайн усны түвшний өсөлт, бууралтаас үүсдэг. Ерөнхийдөө усан сангуудыг цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх зорилгоор барьдаг ч түрлэгийн усны урсгалыг шууд цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашигладаг. Дэлхийн хэмжээнд далайн түрлэгээр эрчим хүч үйлдвэрлэхэд тохиромжтой газар тийм ч олон байдаггүй бөгөөд Их Британид тус улсын цахилгаан эрчим хүчний хэрэгцээний 20 хувийг хангах боломжтой найман газар байдаг.
Дэлхийн хамгийн анхны далайн түрлэгийн цахилгаан станц бол Францын Ланс хотод байрладаг Ланс түрлэгийн цахилгаан станц юм. 1960-1966 он хүртэл 6 жил баригдсан. Суурилуулсан хүчин чадал нь 240 МВт.
Дэлхийн хамгийн том түрлэгийн цахилгаан станц бол Өмнөд Солонгосын Сихва нуурын түрлэгийн цахилгаан станц бөгөөд 254 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай бөгөөд 2011 онд ашиглалтад орсон.
Хойд Америкийн анхны далайн түрлэгийн цахилгаан станц бол Канадын Нова Скотиа мужийн Роял, Аннаполис хотод, Фанди булангийн үүдэнд байрладаг Аннаполис Роял үйлдвэрлэх станц юм. Суурилуулсан хүчин чадал нь 20 МВт бөгөөд 1984 онд ашиглалтад орсон.
Хятадын хамгийн том далайн түрлэгийн цахилгаан станц бол Ханжөү хотын өмнөд хэсэгт орших Жяньшя түрлэгийн цахилгаан станц бөгөөд ердөө 4.1 МВт-ын суурилагдсан хүчин чадалтай, 6 иж бүрдэл юм. 1985 онд үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн.
2006 оны 9-р сард Канадын Ванкувер аралд Хойд Америкийн хад түрлэгийн хүчийг үзүүлэх төслийн анхны урсгалын гүйдлийн генераторыг суурилуулсан.
Одоогийн байдлаар дэлхийн хамгийн том далайн түрлэгийн эрчим хүчний төсөл болох MeyGen (MeyGen tidal energy project) нь Шотландын хойд хэсэгт орших Пентланд Ферт хотод баригдаж байгаа бөгөөд 398 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай бөгөөд 2021 онд ашиглалтад орох төлөвтэй байна.
Энэтхэгийн Гужарат муж Өмнөд Азийн анхны арилжааны цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байна. Энэтхэгийн баруун эргийн Катч буланд 50 МВт-ын суурилагдсан хүчин чадалтай цахилгаан станц суурилуулж, 2012 оны эхээр барилгын ажил эхэлсэн.
ОХУ-ын Камчаткийн хойгт төлөвлөгдсөн Пенжин түрлэгийн цахилгаан станцын төсөл нь 87100 МВт суурилагдсан хүчин чадалтай, жилд 200 ТВт/цаг эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай нь дэлхийн хамгийн том далайн түрлэгийн цахилгаан станц болж байна. Пинренна булангийн түрлэгийн цахилгаан станц ашиглалтад орсны дараа одоогийн Гурван хавцлын цахилгаан станцаас дөрөв дахин их хүчин чадалтай болно.