21-р зууны эхэн үеэс дэлхийн улс орнуудын тогтвортой хөгжлийн асуудал үргэлж анхаарал татсан асуудал байсаар ирсэн. Эрдэмтэд мөн байгалийн баялгийг хүн төрөлхтний тусын тулд хэрхэн оновчтой, үр ашигтай ашиглах талаар судлахаар шаргуу ажиллаж байна.
Жишээлбэл, салхины эрчим хүч үйлдвэрлэх болон бусад технологиуд нь уламжлалт дулааны эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг аажмаар орлож байна.
Тэгвэл Хятадын усан цахилгаан станцын технологи одоо ямар шатандаа явж байна вэ? Дэлхийн хэмжээнд ямар түвшинд байна вэ? Усан цахилгаан станц ямар ач холбогдолтой вэ? Олон хүмүүс ойлгохгүй байж магадгүй. Энэ бол зөвхөн байгалийн нөөцийг ашиглах явдал юм. Энэ нь үнэхээр ийм гүн гүнзгий нөлөө үзүүлж чадах уу? Энэ асуудлын тухайд бид усан цахилгаан станцын үүсэл гарлаас эхлэх ёстой.
Усан цахилгаан станцын үүсэл
Ер нь хүн төрөлхтний хөгжлийн түүхийг сайтар ухаарсан л бол өнөөг хүртэл хүний бүх хөгжил баялгийн хүрээнд эргэлдэж ирсэн гэдгийг ойлгох болно. Ялангуяа аж үйлдвэрийн 1-р хувьсгал, Аж үйлдвэрийн 2-р хувьсгалын үед нүүрсний нөөц, газрын тосны нөөц бий болсон нь хүний хөгжлийн үйл явцыг ихээхэн хурдасгасан.
Харамсалтай нь энэ хоёр нөөц нь хүний нийгэмд асар их тустай хэдий ч сул тал нь ч олон. Нөхөн сэргээгдэхгүй шинж чанараас гадна байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөлөл нь хүний хөгжлийн судалгаанд байнга тулгардаг чухал асуудал байсаар ирсэн. Ийм нөхцөл байдалтай тулгарсан эрдэмтэд энэ хоёр нөөцийг орлох эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр байгаа эсэхийг судлахын зэрэгцээ илүү шинжлэх ухаанч, үр дүнтэй аргуудыг судалж байна.
Түүнчлэн цаг хугацаа өнгөрч, хөгжихийн хэрээр эрчим хүчийг физик, химийн аргаар хүн ашиглаж болно гэж эрдэмтэд үздэг. Эрчим хүчийг бас ашиглаж болох уу? Чухам үүний цаана усан цахилгаан станц, салхины эрчим хүч, газрын гүний дулааны эрчим хүч, нарны эрчим хүч хүмүүсийн төсөөлөлд орж ирсэн.
Байгалийн бусад баялагтай харьцуулахад усан цахилгаан станцын хөгжил нь үнэндээ эрт дээр үеэс эхэлсэн. Манай Хятадын түүхэн уламжлалд олон удаа гарч ирсэн усан дугуй хөтлөгчийг жишээ болгон авч үзье. Энэхүү төхөөрөмж бий болсон нь үнэндээ хүний усны нөөцийг идэвхтэй ашиглаж байгаагийн илрэл юм. Усны хүчийг ашигласнаар хүмүүс энэ энергийг өөр тал болгон хувиргаж чадна.
Хожим нь 1930-аад онд хүний хараанд гар ажиллагаатай цахилгаан соронзон машин албан ёсоор гарч ирсэн бөгөөд эрдэмтэд цахилгаан соронзон машиныг хүний нөөцгүйгээр хэрхэн хэвийн ажиллуулах талаар бодож эхэлсэн. Гэвч тухайн үед эрдэмтэд усны кинетик энергийг цахилгаан соронзон машинд шаардагдах кинетик энергитэй холбож чадахгүй байсан нь мөн л усан цахилгаан станцын ирэлтийг удаан хугацаагаар хойшлуулсан юм.
1878 он хүртэл Уильям Армстронг хэмээх британи эр өөрийн мэргэжлийн мэдлэг, баялгаа ашиглан эцэст нь анхны усан цахилгаан үүсгүүрийг өөрийн гэрт ахуйн хэрэгцээнд зориулан бүтээжээ. Энэхүү машиныг ашиглан Уильям суут ухаантан шиг байшингийнхаа гэрлийг асаажээ.
Хожим нь улам олон хүмүүс усан цахилгаан станц, усны нөөцийг цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх, цахилгаан эрчим хүчийг механик кинетик энерги болгон хувиргахад туслах эрчим хүчний эх үүсвэр болгон ашиглах оролдлого хийж эхэлсэн нь нийгмийн хөгжлийн гол сэдэв болоод байна. Өнөөдөр усан цахилгаан станц нь дэлхийн хамгийн их анхаарал татсан байгалийн эрчим хүч үйлдвэрлэх аргуудын нэг болжээ. Эрчим хүч үйлдвэрлэх бусад аргуудтай харьцуулахад усан цахилгаан станцаас гаргаж авдаг цахилгаан эрчим хүч нь гайхалтай юм.
Хятадын усан цахилгаан станцын хөгжил ба өнөөгийн байдал
Манайд буцаж ирэхэд усан цахилгаан станц үнэхээр хожуу гарч ирсэн. Аль 1882 онд Эдисон өөрийн мэргэн ухаанаар дэлхийн анхны арилжааны усан цахилгаан станцыг байгуулж, Хятадын усан цахилгаан станцыг 1912 онд анх байгуулжээ. Хамгийн гол нь тэр үед Юньнань мужийн Кунмин хотод Шилонба усан цахилгаан станцыг бүхэлд нь Германы технологиор барьсан бол Хятад улс зөвхөн хүн хүчээ илгээж, тусламж үзүүлж байжээ.
Үүний дараа Хятад улс орон даяар янз бүрийн усан цахилгаан станц барихаар хүчин чармайлт гаргасан ч гол зорилго нь арилжааны хөгжил байв. Түүгээр ч барахгүй тухайн үеийн дотоодын нөхцөл байдлын нөлөөгөөр усан цахилгаан станцын технологи, механик тоног төхөөрөмжийг зөвхөн гаднаас импортлох боломжтой байсан нь Хятадын усан цахилгаан станц дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудаас ямагт хоцорч байв.
Аз болоход 1949 онд Шинэ Хятад улс байгуулагдахад тус улс усан цахилгаан станцад ихээхэн ач холбогдол өгч байжээ. Ялангуяа бусад оронтой харьцуулахад Хятад улс өргөн уудам газар нутагтай, усан цахилгаан станцын өвөрмөц нөөцтэй нь усан цахилгаан станцыг хөгжүүлэх байгалийн давуу тал нь дамжиггүй.
Бүх голууд усан цахилгаан станцын эх үүсвэр болж чадахгүй гэдгийг та мэдэх ёстой. Хэрэв туслах асар том усны дусал байхгүй байсан бол голын суваг дээр усны дусал зохиомлоор бий болгох шаардлагатай болно. Гэхдээ ийм байдлаар маш их хүн хүч, материаллаг нөөцийг зарцуулаад зогсохгүй усан цахилгаан станцын эцсийн үр нөлөөг эрс багасгах болно.
Харин манай улс өөр. Хятад улс нь Хөх мөрөн, Шар мөрөн, Ланкан мөрөн, Ну мөрөнтэй бөгөөд дэлхийн улс орнуудын хооронд хосгүй ялгаатай. Тиймээс усан цахилгаан станц барихдаа тохирох талбайг сонгож, тодорхой зохицуулалт хийх л хэрэгтэй.
1950-1960-аад он хүртэлх хугацаанд Хятад улсын усан цахилгаан станцын гол зорилго нь одоо байгаа усан цахилгаан станцуудын засвар үйлчилгээ, засвар үйлчилгээний үндсэн дээр шинэ усан цахилгаан станц барих явдал байв. 1960-1970-аад оны хооронд, усан цахилгаан станцын хөгжил төлөвшсөнөөр Хятад улс бие даан олон усан цахилгаан станц барьж, хэд хэдэн гол мөрний урсацыг хөгжүүлэх оролдлого хийж эхэлсэн.
Шинэчлэл, нээлттэй байдлын дараа тус улс усан цахилгаан станцын хөрөнгө оруулалтыг дахин нэмэгдүүлнэ. Өмнөх усан цахилгаан станцуудтай харьцуулахад Хятад улс эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадал өндөр, иргэдийн амьжиргааг сайжруулах үйлчилгээтэй томоохон усан цахилгаан станц барихаар хөөцөлдөж эхэлжээ. 1990-ээд онд Гурван хавцлын далан барих ажил албан ёсоор эхэлсэн бөгөөд дэлхийн хамгийн том усан цахилгаан станц болоход 15 жил зарцуулсан. Энэ бол Хятадын дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, үндэсний хүчирхэг байдлын хамгийн сайн илрэл юм.
Гурван хавцлын далан баригдсан нь Хятадын усан цахилгаан станцын технологи дэлхийд гарцаагүй тэргүүлэгч болсныг харуулахад хангалттай юм. Гурван хавцлын даланг эс тооцвол дэлхийн усан цахилгаан станцын 41 хувийг Хятадын усан цахилгаан станц эзэлдэг. Олон тооны холбогдох гидравлик технологийн дотроос Хятадын эрдэмтэд хамгийн хэцүү бэрхшээлийг даван туулж чадсан.
Түүгээр ч зогсохгүй эрчим хүчний нөөцийг ашиглах нь Хятадын усан цахилгаан станцын өндөр амжилтыг харуулахад хангалттай юм. Дэлхийн бусад улстай харьцуулахад Хятадад цахилгаан тасрах магадлал, үргэлжлэх хугацаа хамаагүй бага байгааг тоо баримт харуулж байна. Ийм нөхцөл байдлын гол шалтгаан нь Хятадын усан цахилгаан станцын дэд бүтцийн бүрэн бүтэн байдал, хүч чадал юм.
Усан цахилгаан станцын ач холбогдол
Усан цахилгаан станцын хүмүүст үзүүлж буй тусламжийг хүн бүр гүн гүнзгий ойлгодог гэдэгт би итгэдэг. Энгийн жишээ хэлэхэд, дэлхийн усан цахилгаан станц энэ мөчид алга болно гэж үзвэл дэлхийн бүс нутгийн талаас илүү хувь нь огт цахилгаангүй болно.
Гэсэн хэдий ч усан цахилгаан станц нь хүн төрөлхтөнд асар их тустай хэдий ч бид усан цахилгаан станцыг үргэлжлүүлэн хөгжүүлэх шаардлагатай гэдгийг олон хүн ойлгоогүй хэвээр байна уу? Эцсийн эцэст Лоп Нур дахь усан цахилгаан станцын галзуу барилгын ажлыг жишээ болгон авч үзье. Тасралтгүй хаасны улмаас зарим гол мөрөн ширгэж, устаж үгүй болсон.
Ер нь Лоп Нур орчмын гол горхи устаж алга болсон гол шалтгаан нь өнгөрсөн зуунд хүмүүс усны нөөцөө хэтрүүлэн ашигласан нь усан цахилгаан станцтай холбоогүй юм. Усан цахилгаан станцын ач холбогдол нь зөвхөн хүн төрөлхтнийг хангалттай эрчим хүчээр хангахад илэрхийлэгддэггүй. Хөдөө аж ахуйн усалгаа, үерийн хяналт, хадгалалт, тээвэрлэлтийн нэгэн адил эдгээр нь бүгд гидравлик инженерийн тусламжид тулгуурладаг.
Гурван хавцлын далангийн тусламж, усны нөөцийг төвлөрүүлэн нэгтгэхгүйгээр ойр орчмын газар тариалан анхдагч, үр ашиггүй байдлаар хөгжих болно гэж төсөөлөөд үз дээ. Өнөөдрийн газар тариалангийн бүтээн байгуулалттай харьцуулахад Гурван хавцлын орчмын усны нөөц “үрснэ”.
Үерийн хамгаалалт, хадгалалтын хувьд Гурван хавцлын далан ч хүмүүст их тус болсон. Гурван хавцлын далан нүүхгүй л бол ойр орчмын оршин суугчид үер усны аюулаас айдаггүй гэж хэлж болно. Та хангалттай цахилгаан, элбэг усны нөөцийг эдлэхийн зэрэгцээ амьд нөөцийн хувьд сэтгэлийн амар амгаланг хангах боломжтой.
Усан цахилгаан станц гэдэг өөрөө усны нөөцийг зохистой ашиглах явдал юм. Байгалийн сэргээгдэх нөөцийн нэг нь хүний нөөцийг ашиглах хамгийн үр ашигтай эрчим хүчний эх үүсвэрийн нэг юм. Энэ нь хүний төсөөллөөс давах нь гарцаагүй.
Сэргээгдэх эрчим хүчний ирээдүй
Газрын тос, нүүрсний нөөцийн сул тал улам бүр тодрох тусам байгалийн баялгийг ашиглах нь өнөөгийн эрин үеийн хөгжлийн гол сэдэв болоод байна. Ялангуяа хуучин чулуужсан түлшээр ажилладаг цахилгаан станц нь бага эрчим хүч гаргахын тулд маш их материал зарцуулдаг ч хүрээлэн буй орчныг ноцтой бохирдуулах нь гарцаагүй бөгөөд энэ нь чулуужсан түлшний цахилгаан станцыг түүхийн тавцангаас ухрахад хүргэсэн.
Ийм нөхцөлд усан цахилгаан станцтай адил салхины эрчим хүч, газрын гүний дулааны эрчим хүч гэх мэт эрчим хүч үйлдвэрлэх шинэ аргууд нь өнөөгийн болон удаан хугацааны туршид дэлхийн улс орнуудын судалгааны үндсэн чиглэл болоод байна. Тогтвортой сэргээгдэх нөөцөөс хүн төрөлхтөнд үзүүлэх асар их тусламжийг улс орон бүр тэсэн ядан хүлээж байдаг.
Гэсэн хэдий ч өнөөгийн нөхцөл байдлаас харахад усан цахилгаан станц сэргээгдэх нөөцийн эхний байрыг эзэлсээр байна. Энэ нь нэг талаас салхины эрчим хүч үйлдвэрлэх зэрэг эрчим хүч үйлдвэрлэх технологи төлөвшөөгүй, нөөцийг иж бүрэн ашиглалтын түвшин харьцангуй бага байгаатай холбоотой; Нөгөөтэйгүүр, усан цахилгаан станц зөвхөн буурах шаардлагатай бөгөөд хэт олон хяналтгүй байгалийн орчны нөлөөнд автахгүй.
Тиймээс сэргээгдэх эрчим хүчийг тогтвортой хөгжүүлэх зам нь урт бөгөөд хүнд хэцүү зам бөгөөд энэ асуудлыг даван туулахын тулд хүмүүс хангалттай тэвчээртэй байх шаардлагатай хэвээр байна. Зөвхөн ийм байдлаар л өмнө нь эвдэрсэн байгалийн орчныг аажмаар сэргээх боломжтой.
Хүн төрөлхтний хөгжлийн түүхийг бүхэлд нь эргэн харахад нөөц баялгийг ашиглах нь хүн төрөлхтөнд хүмүүсийн төсөөлж чадахааргүй тусламжийг авчирсан юм. Өнгөрсөн хөгжлийн явцад бид олон алдаа гаргаж, байгальд асар их хохирол учруулж байсан ч өнөөдөр энэ бүхэн аажмаар өөрчлөгдөж, сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлийн хэтийн төлөв тод харагдаж байна.
Хамгийн гол нь технологийн сорилтуудыг даван туулахын хэрээр хүмүүсийн нөөцийн ашиглалт аажмаар сайжирч байна. Салхины эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг жишээ болгон авч үзвэл, олон хүмүүс янз бүрийн материал ашиглан салхин үүсгүүрийн олон загварыг барьсан гэж үздэг ч ирээдүйд салхины эрчим хүч үйлдвэрлэх нь чичиргээгээр цахилгаан үйлдвэрлэх боломжтой гэдгийг цөөхөн хүн мэддэг.
Мэдээжийн хэрэг, усан цахилгаан станцад ямар ч дутагдал байхгүй гэж хэлэх нь бодитой бус. Усан цахилгаан станц барихад их хэмжээний газар шорооны ажил, бетоны хөрөнгө оруулалт зайлшгүй шаардлагатай. Түгээмэл үер болоход улс бүр нүүлгэн шилжүүлэхэд асар их хэмжээний төлбөр төлөх шаардлагатай болдог.
Хамгийн гол нь усан цахилгаан станц барих ажил бүтэлгүйтвэл урсацын доод хэсэг, дэд бүтцэд үзүүлэх нөлөө нь хүмүүсийн төсөөлснөөс хол давах болно. Иймд усан цахилгаан станц барихын өмнө инженерийн зураг төсөл, барилга байгууламжийн бүрэн бүтэн байдлыг хангах, ослын үед аваарын төлөвлөгөөг гаргах шаардлагатай. Ингэж байж л усан цахилгаан станцууд үнэхээр хүн төрөлхтөнд ашигтай дэд бүтцийн төсөл болж чадна.
Товчхондоо, тогтвортой хөгжлийн ирээдүйг тэсэн ядан хүлээх нь зүйтэй бөгөөд гол зүйл нь хүн төрөлхтөн үүнд хангалттай цаг хугацаа, эрч хүч зарцуулахад бэлэн эсэхэд оршдог. Усан цахилгаан станцын салбарт хүмүүс асар их амжилтанд хүрсэн бөгөөд дараагийн алхам нь зөвхөн бусад байгалийн нөөцийн ашиглалтыг аажмаар сайжруулах явдал юм.
Шуудангийн цаг: 2023 оны 4-р сарын 23
